Józef Stalin był odpowiedzialny za śmierć milionów obywateli Związku Sowieckiego oraz innych państw. Ludzie ginęli w egzekucjach, umierali w wyniku pracy przymusowej, deportacji czy z głodu. Profesor Norman M. Naimark, porównując stalinowskie zbrodnie z innymi ludobójstwami, stara się w książce „Ludobójstwa Stalina” wytłumaczyć, w jaki sposób Stalin stał się bezlitosnym mordercą. Podkreśla przy tym osobistą odpowiedzialność, jaką ponosił dyktator za przestępstwa, które z jego woli popełniały sowieckie służby. Odpowiada też na kontrowersyjne pytanie: czy w świetle prawa zbrodnie popełnione przez Józefa Stalina można uznać za ludobójstwo?
Okres stalinowski i półwieczna dominacja Sowietów w Europie Środkowej i Wschodniej, utożsamiana przez społeczeństwa tychże regionów z kolejną okupacją po dopiero co zakończonej okupacji hitlerowskiej, doczekały się po roku 1989 licznych badań i opracowań. Waga tragicznego doświadczenia dla milionów mieszkańców krajów zniewolonych przez nazistowskie Niemcy i sowiecką Rosję stanowi dziś wciąż otwarte pytanie o podobieństwa między tymi dwoma największymi totalitaryzmami XX wieku. Strategia okupacyjna dwóch reżimów oparta na ludobójstwie stoi u podstaw nowego spojrzenia na kwestię masowych mordów całych narodów i społeczności.
 |
| Józef Stalin (1878-1953). Człowiek odpowiedzialny za śmierć milionów ludzi. |
Ważnym punktem na drodze do wyjaśnienia najważniejszych pytań, związanych ze stalinowskim ludobójstwem jest dla Naimarka rys biograficzny i psychologiczny Generalissimusa. Autor zwraca również uwagę na przełomowe momenty historii, w których upokorzeni bolszewicy nigdy Polsce nie zapomnieli. Mowa tu głównie o Bitwie Warszawskiej w roku 1920 oraz kończący wojnę polsko-bolszewicką pokój podpisany w Rydze.
Naimark przywołuje również masowy mord dokonany na polskich oficerach w Katyniu i stawia go jako przykład ludobójstwa. Uważa przy tym, że już zbrodnie Stalina z lat trzydziestych ubiegłego wieku stanowią systematyczną metodę utrwalenia totalitarnego reżimu i stały element polityki Kremla wobec Polaków.
Książka „Ludobójstwa Stalina” jest efektem wieloletnich studiów nad historią ludobójstwa i towarzyszących im rozważań nad miejsce, jakie zajmują w niej Stalin i jego zbrodnie. Autor wnikliwie analizował niektóre aspekty tego zagadnienia na licznych konferencjach i sympozjach, w których brał udział.
Jak przyznaje skromnie sam autor, jego pracy bliżej jest do rozbudowanego eseju niż książki. Jednak pomimo swojej niewielkiej objętości, pozycja ta w sposób niezwykle wnikliwy – a przy tym interesujący wykazuje, że masowe zbrodnie Stalina powinny być bezsprzecznie klasyfikowane jako „ludobójstwo”. Trudność polega jednak na niemożliwości wskazania pojedynczego aktu ludobójstwa, ponieważ w odniesieniu do Związku Sowieckiego, można tu mówić raczej o serii powiązanych ze sobą ataków na „wrogów klasowych” i „wrogów ludu”.
Układ książki jest przejrzysty, podzielony na siedem rozdziałów poświęconych kolejnym zagadnieniom. W pierwszym Naimark dokonuje przeglądu zagadnień dotyczących użycia samego terminu „ludobójstwo”. Dowodzi przy tym, że istnieją solidne podstawy do rozważania i stosowania Konwencji ONZ w sprawie zapobiegania i karania ludobójstwa w znacznie szerszym i bardziej elastycznym ujęciu.
 |
| Profesor Norman M. Naimark. (ur. 1944). Amerykański historyk, specjalizujący się w dziejach Europy Środkowej i Wschodniej. |
Kolejne części poświęcone zostały masowym mordom dokonanym w latach trzydziestych i czterdziestych ubiegłego wieku. Omawia przy tym najważniejsze aspekty tego okresu sowieckiej historii – takie jak rozkułaczanie, Wielki Głód oraz Wielki Terror.
W swojej pracy profesor Norman M. Naimark w sposób krótki, ale niezwykle merytoryczny i ciekawy wykazał, że Józef Stalin był najważniejszą zmienną w każdym rachunku masowych mordów oraz że właściwym terminem – i jedynym dopuszczalnym – jest określenie jego działalności jako dokonanie ludobójstwa. Posiłkuje się przy tym wieloma źródłami, czego dowodem jest dołączona na końcu bibliografia. Wiele zawartych w niej pozycji dostępna jest w języku polskim, co stanowić może znakomite uzupełnienie lektury niniejszej książki, dające możliwość poszerzenia swoje wiedzy na temat stalinowskiego reżimu.
Poszczególne części czyta się szybko, jednak lektura książki do łatwych nie należy. Nie ze względu na pióro autora, gdyż te jest na najwyższym poziomie. Trudność leży w ciężarze zagadnienia, z którym mierzy się Naimark. Ogrom zbrodni i cierpienia ludzkiego jest wszechobecny i choć książka nie wyczerpuje tematu (nie może głównie z powodu swojej objętości), dla czytelników niezaznajomionych z tą częścią historii XX wieku „Ludobójstwa Stalina” będą z pewnością doskonałym wstępem do dalszego poszerzania wiedzy.
Wydawcą książki profesora Normana M. Naimarka jest Instytut Solidarności i Męstwa im. Witolda Pileckiego – miejsce stworzone na potrzeby interdyscyplinarnej i międzynarodowej refleksji nad kluczowymi zagadnieniami XX wieku: dwoma totalitaryzmami – niemieckim i sowieckim, a także konsekwencjami ich działań. Działalność Instytutu Pileckiego jest finansowana ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego.
Norman M. Naimark
„Ludobójstwa Stalina”
Instytut Pileckiego, 2020
ISBN: 978-83-66340-21-3
Liczba stron: 200
Okładka: Twarda
Wymiary: 155x230 mm
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz