Po zakończeniu drugiej wojny światowej polskie władze komunistyczne rozpoczęły w południowo wschodnim rejonie kraju „Akcję Wisła”. Jej celem było ostateczne, fizyczne zlikwidowanie UPA. Jednocześnie przeprowadzono przesiedlenia tamtejszej ludności ukraińskiej oraz rodzin mieszanych na Ziemie Odzyskane. Operacja ta wówczas uznawana była za konieczność. Dziś budzi duże kontrowersje, a zdania na jej temat są mocno podzielone. Książka „Akcja Specjalna Wisła” profesora Jana Pisulińskiego jest monumentalną monografią poświęconą jednemu z najbardziej kontrowersyjnych wydarzeń w powojennej historii Polski.
W roku 1947 walki pomiędzy bandami UPA a jednostkami ludowego Wojska Polskiego oraz polskiego podziemia niepodległościowego nie tylko wciąż trwały, ale nadal się nasilały. Wzajemna niechęć dwóch narodów rosła, podsycana wciąż żywą pamięcią o rzezi wołyńskiej. Dla Polaków „Wołyń” był ludobójstwem. Dla Ukraińców desperacką próbą odzyskania ziem, do których rościli sobie pretensje. Na polskich Kresach wschodnich zamierzali utworzyć własne państwo. Pomóc im miała w tym zbliżająca się nieuchronnie – jak wielu wówczas sądziło – trzecia wojna światowa, tym razem pomiędzy państwami Zachodu a Związkiem Radzieckim.
Inną przyczyną intensyfikacji walk była repatriacja ludności ukraińskiej w głąb ZSRR, czemu za wszelką cenę chciała zapobiec UPA. Z tego powodu ukraińscy partyzanci atakowali siedziby komisji przesiedleńczych, stacje kolejowe. Niszczyli mosty, wiadukty i tory kolejowe. Przy okazji wysiedlano polskie wsie i miasteczka.
 |
| Oddział MO ustawiony do przeglądu w czasie walk z UPA. |
Doraźne działania, podjęte przez grupę operacyjną oddziałów WP i KBW, nie przyniosły oczekiwanych rezultatów. By skończyć z OUN-UPA, postanowiono połączyć zmasowaną operację przeciwko oddziałom UPA z przesiedleniem ludności ukraińskiej na Ziemie Zachodnie i Północne. W tym celu powołano Grupę Operacyjną „Wisła”.
Profesor Jan Pisuliński podjął się bardzo trudnej próby całościowego przedstawienia tej budzącej do dziś kontrowersję operacji. Jego monografia, zatytułowana „Akcja Specjalna Wisła” (dostępna jako NOWOŚĆ w księgarni internetowej Taniaksiążka.pl) powstała, ponieważ pomimo bardzo obszernej bibliografii – wciąż wydarzenia te owiane są licznymi mitami i przekłamaniami. I jak zauważył autor – pomimo bogatego materiału źródłowego – wciąż brakuje szczegółowego przedstawienia przebiegu samych wydarzeń. Dlatego jego książka prezentuje czytelnikom układ chronologiczno-problemowy. Tylko czasami profesor Pisuliński łamie ten schemat, aby wyjaśnić dodatkowe kwestie, wymagające osobnego potraktowania.
Podstawowymi źródłami tej pracy są dokumenty jednostek wojskowych, biorących udział w operacji, akta utworzone przez ówczesny aparat bezpieczeństwa (np. protokoły przesłuchań) oraz archiwalia lokalnej administracji. Pozwala to na poznanie wydarzeń niejako z pierwszej ręki. Wykorzystuje również wspomnienia naocznych świadków oraz zachowano do dziś dokumenty ukraińskie.
Do opisywanych wydarzeń autor podchodzi ostrożnie, ale niezwykle rzetelnie. Najważniejsze aspekty dokumentując obszernymi przypisami. Nie ma tu miejsca na domysły lub dopowiadanie. Czytelnicy poznają trudną historię niejako krok po kroku, z brutalnymi i tragicznymi szczegółami. W ten sposób powstał obraz przedstawiający ówczesną rzeczywistość taką, jaka ona była – winni znajdowali się po dwóch stronach barykady. Ofiary też.
 |
| Ukraińscy partyzanci z UPA schwytani przez żołnierzy Ludowego Wojska Polskiego w roku 1947. |
W kolejnych częściach książki czytelnicy zapoznają się z chronologicznym przebiegiem poszczególnych etapów akcji. Całość zakończona została działaniami polskiego wojska skierowanymi przeciwko UPA, które miały miejsce już po oficjalnym zakończeniu przez władze akcji „Wisła”. Udowadnia tym samym, że zakrojona na szeroką skalę operacja nie doprowadziła – jak się powszechnie uważa – do całkowitej likwidacji ukraińskiego podziemia. Ten ostatni rozdział jest rozszerzeniem poprzedniego wydania książki „Akcja specjalna Wisła” sprzed kilka lat. Wznowienia dało autorowi możliwość poprawienia błędów oraz uzupełnienia bibliografii o nowe wartościowe pozycje.
Lektura książki nie jest łatwa i przyjemna, bo nie może taka być. Temat, który zgłębia jest poważny i tak właśnie należało go przedstawić. Jako dzieło naukowe, pod względem merytorycznym stanowi najlepiej i najrzetelniej opisaną dotychczas pracę, poświęconą akcji „Wisła”. A jednocześnie jedna z nielicznych, która opisuje całe zagadnienie w sposób możliwie bezstronny. Pozwala to czytelnikom na wyrobienie sobie własnego zdania na temat powodów i przebiegu wydarzeń.
Całość uzupełniona została niezwykle bogatym zbiorem fotografii oraz map – dokumentujących historię działań LWP na południowo wschodnich obszarach Polski. Twarda oprawa oraz wysokiej jakości papier nadają tej monografii wygląd opasłej księgi, obok której nie można przejść obojętnie.
 |
| Dr hab. prof. UR Jan Pisuliński. Autor ponad 60 publikacji naukowych, dotyczących głównie stosunków polsko-ukraińskich. (fot. Uniwersytet Rzeszowski) |
„Akcja Specjalna Wisła” jest książką niezwykle ważną i potrzebną. Dającą do myślenia. Jednocześnie mogącą stanowić ostrzeżenie, do czego może doprowadzić wzajemna niechęć czy uprzedzenia. Negacja wyrządzony krzywd do niczego nie prowadzi. Zaakceptowanie trudnej przeszłości i próba wyciągnięcia z niej wniosków pozwoli nie popełnić w przyszłości tych samych błędów. Ale najważniejsza zawsze pozostanie pamięć. Ta prawdziwa, a nie stworzona na potrzeby aktualne sytuacji politycznej w danym kraju. Na naszą pamięć zasługują przede wszystkim ofiary – zarówno rzezi wołyńskiej, jak i późniejszych deportacji. Ofiary, które były po obu stronach konfliktu. Więcej książek poświęconych naszym trudnym relacjom z sąsiadami znajdziecie na stronie księgarni internetowej TanieKsiążka.pl, która oferuje bogaty wybór tytułów związanych z historią polskich Kresów oraz dramatem tamtejszych mieszkańców – Polaków, Łemków i Ukraińców.
Niewiele jest książek, które zmuszają czytelników do przemyśleń bardziej niż praca profesora Jana Pisulińskiego. Bo jeśli człowiek nie pozna własnej historii, skazany będzie na ponowne jej przeżywanie. Możemy tego uniknąć. Wystarczy jedynie wyciągnąć odpowiednie wnioski z przeszłości. Braterstwo ponad podziałami – tak. Zapomnienie o wyrządzonych krzywdach – nigdy! I takie jest jedno z wielu przesłań książki „Akcja specjalna Wisła”.
OCENA:
🌟 🌟 🌟 🌟 🌟 🌟 🌟 🌟 🌟 🌟
Jan Pisuliński
„Akcja Specjalna Wisła”
Wydawnictwo Libra, 2022
ISBN: 978-83-66699-56-4
Liczba stron: 484
Okładka: Twarda
Wymiary: 170 x 250 mm
Książkę udostępniła księgarnia internetowa TaniaKsiążka.pl
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz