Krystyna Skarbek. Wciąż tajemnicza agentka (Jan Henryk Larecki)

   Przez wielu uznawana jest dziś za jedną z najlepszych kobiet-szpiegów z czasów drugiej wojny światowej. Jej życie, pełne niebezpiecznych misji i płomiennych romansów, to idealny materiał na filmowy przebój. Była odważna, bezkompromisowa, zabójczo niebezpieczna i przede wszystkim bardzo zagadkowa. Jej tragiczna, przedwczesna śmierć nie tylko wciąż wzbudza wiele kontrowersji, ale także prowokuje pytania. Odpowiedzi na nie próbuje znaleźć Jan Henryk Larecki w książce „Krystyna Skarbek. Wciąż tajemnicza agentka”. Przedstawiając biografię tej niezwykłej Polki, autor wypełnia wiele białych plam oraz ujawnia nieznane dotąd epizody z jej burzliwego życia.

   Winston Churchill nazwał ją swoją ulubioną agentką. Krystyna Skarbek stała się legendą już za życia. Pod jej wrażeniem był nawet Ian Fleming – twórca postaci agenta 007 Jamesa Bonda. I to do tego stopnia, że wymyślając agentkę Vesper Lynd pisarz wzorował się właśnie na Krystynie. Choć tak naprawdę, to właśnie Krystyna Skarbek była Bondem. 

   Niedawno minęło 70 lat od jej tragicznej śmierci. Z tej okazji Jan Henryk Larecki przypomniał czytelnikom o kobiecie, która nigdy w naszym kraju nie doczekała się godnego uhonorowania. Już kilkanaście lat wcześniej poświęcił on Krystynie Skarbek strony swojej książki, przedstawiając wówczas biografię niezwykłej bohaterki. Od tego czasu nie przestawał badać jej życia. Zgłębiał każdy – nawet najmniejszy strzęp informacji o Krystynie. Po latach uzbierało się tego tyle, że wystarczyło do napisania tej biografii niemal od nowa. Efektem jego badań jest właśnie biografia zatytułowana „Krystyna Skarbek. Wciąż tajemnicza agentka”, którą jako NOWOŚĆ oferuje księgarnia internetowa TaniaKsiażka.pl. Oczywiście główna oś przedstawionej historii pozostała bez zmian. Doskonale udokumentowane źródłowo fakty nie mogły się przecież zmienić. Zmienił się za to kontekst niektórych z tych wydarzeń.

Krystyna Skarbek podczas odpoczynku
w swoich ukochanych Tatrach.

   Wnikliwe studiowanie życia agentki pozwoliło autorowi spojrzeć na nią z nieco innej strony. Czasami bardziej krytycznie niż wcześniej. Niekiedy wręcz ton narracji przybiera wydźwięk oskarżycielski. Może właśnie czas pomiędzy jedną a drugą książką był potrzebny, żeby dawna fascynacja przerodziła się w chłodne spojrzenie, pozwalające na obiektywny osąd. To z kolei stworzyło szansę na próbę odpowiedzi na pytania, na które do tej pory nikt odpowiedzi nie znalazł. A próbowało wielu.

   Na temat życia Krystyny Skarbek krąży wiele mitów. Jan Henryk Larecki bezpardonowo rozprawia się z większością z nich. Wskazuje prawdziwe miejsce urodzenia, zdradza to tak naprawdę robiła ona na Bliskim Wschodzie, wskazuje ile prawdy jest o jej współpracy z NKWD. Jedną z najważniejszych zagadek przez dziesięciolecia pozostawało to, co tak naprawdę Krystyna Skarbek wiedziała na temat śmierci generała Sikorskiego. Co więcej – czy posiadane przez nią tajne informację mogły się przyczynić do jej śmierci? Autor ma na ten temat swoje własne zdanie i nie sposób się z nim nie zgodzić. Podobnie jak z przedstawionym w książce autorskim scenariuszem prawdopodobnych wydarzeń związanych z katastrofą gibraltarską. Jeśli choć w części jest on prawdziwy, to nie może dziwić, ze Brytyjczycy nadal nie zdecydowali się odtajnić swoich akt związanych z ostatnimi chwilami życia generała Sikorskiego.

   Trzeba przyznać otwarcie, że lektura tej biografii w wielu miejscach będzie prawdziwym zaskoczeniem nawet dla czytelników, którzy do tej pory myśleli, że bardzo dobrze poznali historię Krystyny Skarbek. I choć nie na wszystkie pytania otrzymają odpowiedź, to na pewno co najmniej kilka razy z niedowierzaniem przetrą pot z czoła. Mało tego – pytań pojawi się więcej. 

   Książkę czyta się niemal jednym tchem. Wartka akcja i doskonała narracja sprawia wrażenie obcowania z trzymającym w napięciu od początku do końca, rasowym thrillerem szpiegowskim. Z tą tylko różnicą, że nie jest to powieść, a najprawdziwsza literatura faktu. Okraszona mnóstwem unikatowych zdjęć. Autor zawarł także tłumaczenia listów oraz urzędowych dokumentów, związanych z główną bohaterką. Każdą poruszaną przez siebie rewelacje znakomicie dokumentuje źródłowo. Własne hipotezy przedstawia niezwykle obiektywnie, czasami wręcz chłodno. Nie szuka taniej sensacji, nie próbuje czytelników szokować i wprawiać w zakłopotanie, choć z pewnością mógłby to uczynić wiele razy. 

Polka była pierwowzorem dziewczyny Jamesa Bonda
Vesper Lynd z pierwszej powieści o przygodach
brytyjskiego agenta z licencją na zabijanie 007.

   Merytoryczność to największy atut tej biografii. Innym plusem jest bez wątpienia nakreślone w interesujący sposób historyczne tło. Wydarzenia militarne, polityczne i historyczne przeplatają się ze sobą, zarysowując właściwy kontekst. Wiedząc w jakich czasach żyła Krystyna Skarbek – łatwiej jest zrozumieć jej decyzje i niektóre wybory. Taki zabieg pozwala czytelnikom na uzmysłowienie sobie wszystkich związków przyczynowo-skutkowych. 

   Larecki nie rozpoczyna swojej opowieści od dnia urodzin przyszłej agentki. Cofa się jeszcze dalej, aż do samego średniowiecza, kreśląc linię genealogiczną rodu Skarbek, począwszy od protoplasty rodu Awdańców z XI wieku. Ludzie, miejsca i daty z przeszłości – niczym „efekt motyla” miały wpływ na kształtowanie się charakteru odważnej Polski. Nieudane związki, rozpadające się małżeństwa, rodzinne tragedie, poczucie wyobcowania, jawna wrogość niektórych rodaków z powodu żydowskiego pochodzenia – to wszystko kształtowało Krystynę. I śmiało można powiedzieć, że to właśnie te „złe doświadczenia” zrobiły z niej szpiega idealnego.

   Wiele faktów z jej życia nadal jest ukrytych w brytyjskich i rosyjskich archiwach. Z tego powodu książka „Krystyna Skarbek. Wciąż tajemnicza agentka” nie może rościć sobie miana kompletnej i wyczerpującej biografii. Być może pewnego dnia na światło dzienne wyjdą nieznane dzisiaj fakty, które uzupełnią dzisiejszą wiedzę. Z całą pewnością można jednak uznać najnowszą książkę Jana Henryka Lareckiego za najpełniejszy z możliwych obraz życia polskiej agentki. I chyba najbardziej ze wszystkich wydanych do tej pory biografii – najbardziej obiektywny. Bez tuszowania jej romansów, bez pomijania kontrowersyjnych tematów, bez ukrywania jej błędów i porażek. Za to należy się autorowi największe uznanie.

   Czytelnicy zainteresowani burzliwymi losami Krystyny Skarbek, przed lekturą książki Jana Henryka Lareckiego mogą wysłuchać odcinka podcastu z serii „W mroku historii” poświęconego tej niezwykłej postaci, która stała się inspiracją dla pisarza Iana Fleminga - twórcy brytyjskiego agenta Jamesa Bonda. 

   Będzie to idealny wstęp do biografii, która najpierw budzi ogromne emocje, a potem zostaje w pamięci na długo. Wiedzę o fascynującym świecie szpiegów i tajnym misji zainteresowani czytelnicy będą mogli później rozszerzyć, zaglądając do księgarni internetowej TaniaKsiążka.pl, gdzie znajdą bardzo wiele pozycji dotyczących tego tematu. Bo kto raz wejdzie w ten świat, tak szybko go nie opuści…

OCENA:

🌟 🌟 🌟 🌟 🌟 🌟 🌟 🌟 🌟 🌟

Jan Henryk Larecki

„Krystyna Skarbek. Wciąż tajemnicza agentka”

Wydawnictwo Rytm, 2022

ISBN: 978-83-7399-938-1

Liczba stron: 384

Okładka: Twarda

Wymiary: 150 x 215 mm

Książkę udostępniła księgarnia internetowa TaniaKsiążka.pl