Jest jednym z najwyżej cenionych polskich malarzy i twórcą narodowej szkoły malarstwa historycznego. Choć Jan Matejko życia łatwego nie miał, pragnął kształtować umysły i serca swoich rodaków. Za cenę własnego zdrowia i nerwów wskrzeszał w Polakach wiarę na odzyskanie utraconej ojczyzny. Maria Szypowska w biografii mistrza „Jan Matejko wszystkim znany” snuje barwną opowieść o wielkim malarzu, patriocie, pedagogu i niestrudzonym obrońcy zabytków Krakowa. W książce Matejko jawi się nam nie tylko jako wielki artysta, ale również jako zwykły człowiek, pełen zalet i wad, trosk i cierpienia...
Ojciec malarza, Franciszek Ksawery Matejko (właśc. František Xaver Matějka) był Czechem, urodzonym w Roudnicach koło Hradca Králové jako syn chłopski. Jan Alojzy Matejko (1838-1893) przyszedł na świat jako dziewiąte z jedenaściorga dzieci państwa Matejków, którzy swoje pociechy wychowywali w duchu wielkiego patriotyzmu.
 |
| Jan Matejko w swojej pracowni. |
Jan od najmłodszych lat zmagał się z przeciwnościami losu. Był niskiego wzrostu (około 160 cm) i cierpiał na krótkowzroczność. Podczas malowania wspomagał się specjalnym szkiełkiem powiększającym, które przykładał do lewego oka. Z tego powodu jego szkolni koledzy nadali mu ośmieszający przydomek – „ślepowron”.
Ludzie mu współcześni robili wszystko, aby odwieść go od pomysłu zastania malarzem. Twierdzili, że nie ma za grosz talentu, a jako osoba z bardzo słabym wzrokiem nie będzie miał żadnej przyszłości w tym zawodzie. Matejko szybko jednak udowodnił jak bardzo się mylili. Jego talent objawił się bardzo szybko i już w roku 1859 dostał stypendium zagraniczne. Po powrocie z Monachium do Krakowa, wynajął niewielką pracownię. To właśnie tam powstały jego najwybitniejsze dzieła: „Kazanie Skargi”, „Rejtan”, „Bitwa pod Grunwaldem” czy „Unia Lubelska”.
Zdobył popularność i uznanie. Mimo to nie budził sympatii u wielu przedstawicieli polskiego życia kulturalnego. Józef Ignacy Kraszewski i Stanisław Witkiewicz przy każdej możliwej okazji krytykowali jego twórczość. Krytykowany, zamykał się w swojej pracowni i malował. Mimo bardzo słabego zdrowia, przez osiem godzin dziennie stał na drabinie, by tworzyć wielkie obrazy. Nie słuchał lekarzy, nie stosował koniecznych diet.
Z powodu nerwicy dostał wrzodów żołądka. Lecz mimo wielu chorób nie przestawał tworzyć. Wypijał litrami czarną kawę i palił papierosy. Podobno nigdy nie przestawał palić, odpalając jeden papieros od drugiego. Czuł się dłużnikiem wobec narodu i chciał ten dług spłacić, dając narodowi to, co miał najlepszego - swój talent i patriotyzm.
Zmarł po pęknięciu wrzodu żołądka, 1 listopada 1893 roku, w wieku 55 lat. Jego ostatnie słowa brzmiały: „Módlmy się za ojczyznę! Boże błogosławiony!”. W czasie jego pogrzebu bił dzwon Zygmunt, a w ostatniej drodze towarzyszyły mu tysiące krakowian. Jego ciało spoczęło w grobowcu rodzinnym, na głównej alei cmentarza Rakowickiego w Krakowie.
Jan Matejko zyskał międzynarodową sławę i uznanie, a krytyka francuska włączyła go do grona najwybitniejszych twórców malarstwa historycznego w Europie. Jego wielką miłością była zawsze ojczyzna. Ukazując w swych pracach dawną wielkość Rzeczypospolitej i chwałę jej oręża, pragnął wskrzesić wiarę w jej odrodzenie, kształtować serca i umysły Polaków. Uznawany jest za jednego z najwyżej cenionych malarzy w historii sztuki polskiej, twórcę narodowej szkoły malarstwa historycznego. Pozostawił ogromną spuściznę artystyczną, obejmującą ponad trzysta dzieł olejnych: portretów, obrazów o treści historycznej, religijnej, alegorycznej, oraz kilkaset rysunków i szkiców.
 |
| "Bitwa pod Grunwaldem" – obraz olejny Jana Matejki namalowany w latach 1875–1878 |
W czterdziestą rocznicę pierwszego wydania książki „Jan Matejko wszystkim znany” wydawnictwo Zysk i S-ka postanowiło wznowić tą obszerną biografię mistrza. Czytelnik dostaje w swoje ręce książkę niezwykłą, bo zawierającą nie tylko wspaniale opisane przez Marię Szypowską wszelkie wzloty i upadki wielkiego artysty, ale również (poprzez liczne cytaty) ukazującą Matejkę jako człowieka obdarzonego niezwykłym poczuciem humoru i dystansem do samego siebie.
Autorka w latach 1942-44 należała do Szarych Szeregów. Brała również udział w Powstaniu Warszawskim jako łączniczka. Za biografię Matejki Maria Szypowska została uhonorowana wyróżnieniem „Echa Krakowa” za Książkę Roku o Krakowie (1976). Ponadto otrzymała nagrodę im. Włodzimierza Pietrzaka (1976), nagrodę Ministra Kultury i Sztuki II stopnia (1977). Za inne swoje prace wielokrotnie odznaczano ją wieloma nagrodami. W 1986-89 była członkiem Narodowej Rady Kultury. Otrzymała (wspólnie z mężem Andzejem Szypowskim) nagrodę Prezydenta Miasta Gdyni (1971) i nagrodę Prezydenta Miasta Sopotu (1984). W 1988 (wspólnie z mężem) otrzymała nagrody Prezesa RSW „Prasa-Książka-Ruch" i Prezydenta m. Gdańska. W 2000 (wspólnie z mężem) otrzymała nagrodę m. st. Warszawy. W 2003 roku w Międzynarodowym Dniu Ochrony Zabytków otrzymała (wspólnie z mężem) nagrodę za działalność na rzecz ochrony zabytków. Odznaczona m.in. Srebrnym Krzyżem Zasługi (1956), odznakami: „Zasłużony Działacz Ziemi Nyskiej" (1966), „Zasłużony dla Dolnego Śląska" (1967), „Zasłużony Działacz Towarzystwa Rozwoju Ziem Zachodnich" (1967), "Odznaka Tysiąclecia" (1967), Zasłużony Opolszczyźnie" (1969), „Za Zasługi dla Gdańska" (1978) oraz Krzyżem Kawalerskim (1969) i Krzyżem Oficerskim (1981) Orderu Odrodzenia Polski. Odznaczona też (wraz z mężem) Medalem Zamkowym (1973), Medalem "IV wieki stołeczności Warszawy" (1996), Medalem "Ecclesiae populoque servitium praestanti - Zasłużonemu w posłudze dla Kościoła i Narodu" (1997), Medalem "400-lecia Stołeczności Warszawy" (2000), „Medalem Pamiątkowym Roku Kardynała Stefana Wyszyńskiego” (2001), Dyplomem Honorowym Varsavianistów (2001), Odznaką Honorową "Zasłużony dla Kultury Polskiej" (2009), Srebrnym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis" (2012). Pisarka (ur. 1929) jest także dziennikarką i działaczką społeczną. Napisała wiele książek i biografii (Konopnicka, Asnyk) oraz powieści dla młodzieży.
Wielkim atutem książki jest również wkładka zawierająca zdjęcia i dzieła artysty, okraszone opisami, anegdotami, ciekawostkami z życia Matejki i cytatami. Łącznie takich nieponumerowanych stron jest ponad sześćdziesiąt, co dla miłośników malarstwa Matejki będzie nie lada atrakcją. Twarda okładka sprawia, że książka nabiera słusznego rozmiaru, godnego osoby, której jest poświęcona.
Tytuł książki jest trochę przewrotny, bo gdy już przebrniemy przez całość, to nagle okaże się, że artysta jednak nie jest „wszystkim znany”. I choć może znaliśmy go jako wielkiego artystę, to tak naprawdę nie znaliśmy go jako człowieka. A warto od tej strony Matejkę poznać. W tym celu książka Szypowskiej nadaje się idealnie…
Maria Szypowska
"Jan Matejko wszystkim znany"
Wydawnictwo Zysk i S-ka, 2016
ISBN: 978-83-7785-844-8
Liczba stron: 512
Okładka: Twarda z obwolutą
Wymiary: 155x235 mm
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz