Ku chwale Rzymu - Ross Cowan

   W trakcie swojego istnienia Imperium Rzymskie podbiło niezliczone ziemie i na zawsze zmieniło dzieje świata. Ślady obecności rzymskich wojowników są do dziś obecne na wszystkich terenach, do jakich kiedykolwiek dotarli. Znamy dziś rzymskich cesarzy i wielkich wodzów, ale kim byli legioniści? Ross Cowan w książce „Ku chwale Rzymu. Wojownicy imperium” ukazuje ten świat z zupełnie innej strony. Przedstwia nieznane oblicze rzymskich żołnierzy, którzy z równą pasją doskonalili się w sztuce wojennej i czytali poezję. Przechwalali się odniesionymi w boju bliznami i dyskutowali o filozofii. Nie znali litości wobec wrogów oraz spisywali wojenne dzieje. Byli po prostu ludźmi…

   Szkocki historyk Ross Cowan od wielu lat uchodzi za jednego z najlepszych badaczy wojskowości Starożytnego Rzymu. Cechuje go przede wszystkim poziom merytoryczny, od wielu lat utrzymujący się na wysokim poziomie. Nie można mu także odmówić pasji. To ta pasja właśnie sprawia, że nawet najtrudniejszy temat potrafi on opisać w sposób dostępny dla czytelników, którzy z historią Rzymian mieli do tej pory niewiele wspólnego.

Rekonstrukcja wymarszu rzymskiego legionu Legio XV Apollinaris.

   W ostatnim czasie, nakładem wydawnictwa RM, ukazało się kolejne wydanie jego książki poświęconej rzymskim wojownikom, którzy stali się nieodłącznym symbolem rzymskiej dominacji na kontynencie Europejskim – legionistom. To właśnie legiony, budzące strach i trwogę swoich wrogów, pobudzają wyobraźnie niezliczonej rzeszy entuzjastów. Pisarze i filmowcy od dziesięcioleci wykorzystują obraz rzymskiego legionisty, tworząc całą masę lepszych i gorszych produktów, od powieści do filmów i seriali fabularnych. Nie zawsze trzymają się przy tym prawdy historycznej, co niekiedy odbija się niekorzystnie na wizerunku owych wojowników. Ross Cowan w książce „Ku chwale Rzymu. Wojownicy imperium” postanowił przedstawić prawdziwy obraz legionistów – ich życie codzienne, tradycje,  przesądy i wierzenia. Jest to punkt widzenia znacznie odmienny do tego, który większość osób zna z kina i telewizji. I czasami jest to obraz zaskakujący.

   W sposób bardzo przystępny, jednocześnie z zachowaniem popularnonaukowej formy, Ross Cowan prezentuje sylwetki najwybitniejszych rzymskich wodzów. Analizuje strategie kolejnych kampanii i tłumaczy czytelnikom, dlaczego jeden pojedynek czasem przesądzał o zwycięstwie lub klęsce całego przedsięwzięcia wojennego. Autor wspiera się przy tym na licznych źródłach i przekazach historycznych. W ułatwieniu zrozumienia treści książki pomocne są ciekawe grafiki zamieszczone w środku. To wszystko pozwala spojrzeć na rzymskich legionistów z trochę innej perspektywy niż zazwyczaj. W przeciwieństwie do licznych publikacji, poświęconych głównie aspektom czysto wojennym i bitewnym, Ross Cowan idzie o krok dalej. Pozwala czytelnikom przyjrzeć się nie bitwom ale ludziom – ich emocjom i uczuciom. Dowiadujemy się jak motywowali do walki swoich współtowarzyszy, jakich okrzyków bitewnych używali, w jaki sposób okazywali wrogom swoją pogardę, a nawet jak ich… przeklinali! Dla wielu osób niektóre ciekawostki mogą się okazać prawdziwym zaskoczeniem.

   Mimo, że książka nie jest napisana z zachowaniem chronologii wydarzeń ale jako powiązane ze sobą eseje (co może czytelnikom niezaznajomionym z opisywanym tematem trochę utrudnić lekturę) autor w sposób bardzo rzeczowy przedstawia dzieje rzymskich legionów od chwili ich powstania po największe triumfy. Dowodzi też, że byli oni specjalistami nie tylko w sztuce wojennej, uzbrojeniu, dowodzeniu, szkoleniu i walce, ale również znali się na inżynierii, budownictwie i… poezji (dla wielu czytelników będzie to kolejna niespodzianka).

Scutum - tarcze rzymskich legionistów.

   Książka „Ku chwale Rzymu” składa się z pięciu części. W pierwszej Cowan przedstawia inwazję Pyrrusa z Epiru na Italię, gdzie „synowie wilczycy” po raz pierwszy musieli stoczyć bój z profesjonalną armią ze wschodu. Konflikt ten ukazany został z perspektywy każdej ze stron. Jest to zarazem wprowadzenie do dalszych części książki i pokazanie jakimi cechami odznaczali się rzymscy wojownicy – wytrwałością, siłą, odwagą, odpornością, niezłomnością i honorem.

   W kolejnym rozdziale dowiemy się o wierzeniach wojowników, ich rytuałami, próbami odczytywania wróżb oraz interpretacji niektórych wydarzeń jako „boskich interwencji”.  Trzecia część przybliża temat pojedynków – ich tradycję i  to, co decydowało o zwycięstwie lub porażce.

    Znaczenie i pozycja wodza w rzymskiej armii jest tematem czwartej części. Autor w błyskotliwy i charakterystyczny dla siebie sposób odpowiada na pytanie, co powodowało przywiązanie legionistów do swoich przełożonych. Na podstawie wojny z Galami i konfliktu pomiędzy Cezarem a Pompejuszem poznamy także stosunki panujące na linii wódz-wojownik.

Ross Cowan - szkocki historyk i ekspert
w dziedzinie rzymskiej wojskowości.

   Ostatnia część książki „Ku chwale Rzymu” jaki się jako swoisty kontrast do reszty rozdziałów. Dzieje się tak za sprawą zaprezentowania zupełnie innego wizerunku rzymskich „maszyn do zabijania”. Mimo, że w dalszym ciągu legioniści są spragnieni krwi i głów swoich wrogów, to potrafią również znaleźć czas na mniej wojenne zajęcia. Jednym z nich jest tworzenie poezji. Może nie była ona sztuką najwyższych lotów, jednak tworzona przez ludzi na co dzień zajmujących się bezlitosnym zadawaniem cierpienia i śmierci – na pewno wzbudzi zainteresowanie. Trudno o inną publikację, ukazującą legionistów jako osoby o wielkiej wrażliwości i zamiłowaniu do sztuki (lepszej lub gorszej – to zostawmy ocenie krytyków), które nie miały oporów przed wyrażaniem swoich uczuć i emocji.

    Ross Cowan włożył w swoją książkę wiele pracy i do widać podczas lektury. Książka „Ku chwale Rzymu” z całą pewnością jest jedną z najlepszych pozycji poświęconych tematowi starożytnego Rzymu, jakie ukazały się na polskim rynku wydawniczym w ostatnich latach. Oczywiście książka nie wyczerpuje tematu i z uwagi na swoją objętość nie ma nawet takich aspiracji. Nie jest to historia rzymskiego imperium. To opowieść o rzymskim legioniście i o tym, jakim był człowiekiem w czasie pomiędzy kolejnymi bitwami – czyli o czymś, co do tej pory było pomijane w opracowaniach poświęconych tej epoce. I to właśnie stanowi największą zaletę tej książki. Jest ona bowiem idealnym materiałem dla osób, których bardziej interesuje historia człowieka niż historia bitew i kampanii.

   Jaki był szeregowy legionista? Co go motywowało? Co budziło jego trwogę? W co wierzył? W jaki sposób szukał ukojenia po bitewnym zgiełku? Na te pytania (i wiele innych) Ross Cowan odpowiada w niezwykle ciekawy sposób. Zmusza przy tym czytelników do dalszych poszukiwań i pogłębiania wiedzy o świecie, który dzielił się tylko na dwie strony – Rzymian i barbarzyńców…

Ross Cowan

„Ku chwale Rzymu. Wojownicy imperium”

Wydawnictwo RM, 2017

ISBN: 978-83-7773-681-4

Liczba stron: 224

Okładka: Miękka

Wymiary: 165 x 240 mm