czwartek, 9 lutego 2017

Grażdanin N. N. - Marta Panas-Goworska, Andrzej Goworski

   Mimo, że od upadku Związku Radzieckiego minęło już ponad ćwierć wieku, zagadkowość realiów w tym sowieckim mocarstwie wciąż przyczynia się do powstawania wielu mitów i legend na temat codzienności jego zwykłych obywateli.  W książce „Grażdanin N.N. - życie codzienne w ZSRR” Marta Panas-Goworska i Andrzej Goworski w niezwykle ciekawy sposób ukazują to, z czym każdego dnia musiał się mierzyć zwykły obywatel nieistniejącego już imperium. Nawet wśród radzieckiej szarości mieszkańcy tego kraju mieli swoje radości, zabawy, fascynacje, fantazje, a nawet sekrety, o których władza nie powinna wiedzieć. Okazuje się, że nasze wyobrażenie o życiu w Związku Radzieckim może znacznie odbiegać od rzeczywistości.



Życie w ZSRR nie należało do łatwych, mimo to ludzie potrafili
znaleźć czas na chwile szczęścia i zabawy.
   „Grażdanin N.N.”, czyli obywatel „nomen nescio” – niewiadomego imienia – poświęcony jest powojennym losom mieszkańców Związku Radzieckiego. Kraj ten już nie istnieje i dla najmłodszych czytelników może być równie odległy jak Cesarstwo Rzymskie. Przez ten czas zdążyły już przylgnąć do niego etykiety supermocarstwa, hegemona czy imperium zła. Dzięki nim łatwiej nam było rozstać się ze światem, który utożsamiał. Dla trzystu milionów obywateli był jednak domem, który z dnia na dzień przestał istnieć. Rozsypała się, zdawało się, nienaruszalna konstrukcja. Wniwecz obróciły się nie tylko butne deklaracje pierwszych sekretarzy, ale też pielęgnowane w cichości ducha marzenia o ukwieconej daczy pod Leningradem czy prychającym zaporożcu. Autorzy postanowili wyciągnąć dłoń po kawałek tej najmniejszej, ludzkiej Atlantydy, by z bliska przyjrzeć się jej barwom.

   Pisarskie małżeństwo ze znanym dla siebie zaangażowaniem i fascynacją ukazują nam to, co otaczało przeciętnego Rosjanina. Krok po kroku poznajemy realia zarówno radzieckich blokowisk, jak i codzienność miejsc pracy. Uczniowie, studenci, pracownicy fizyczni i umysłowi, żołnierze, milicjanci, emeryci, a nawet górniczki z Donbasu - oni wszyscy każdego dnia walczyli z przeciwnościami losu. Dowiadujemy się jakie dobranocki oglądały dzieci i jak bawili się ich rodzice. Grażdanin ucztował, pił, kochał, miał romanse, odnosił sukcesy ku chwale swojej ojczyzny. Czasami trafiał na odwyk, a innym razem do kościoła. Gdy na starość zabrakło mu środków do życia lub dbającej o niego rodziny - trafiał do domu opieki. Dzięki książce „Grażdanin N. N. - życie codzienne w ZSRR”, która ukazała się właśnie nakładem Wydawnictwa Naukowego PWN, mamy rzadką i niepowtarzalną możliwość choć przez chwilę poczuć, jak to się żyło w „Imperium Zła”.

   Wiele miejsca w książce poświęcone zostało radzieckim kobietom. W totalitarnym państwie wszyscy powinni pracować, a pogodzenie roli matki i robotnicy było standardem w ZSRR. I tutaj pojawiały się paradoksy i sprzeczności. Kobiety, które pracowały, nie miały rodziny i dzieci były potępione przez społeczeństwo. Kobiety, które miały dzieci i nie pracowały, były potępiane przez państwo. Przy czym sam sposób życia w ZSRR był stale zorientowany na ofiarność. Warto zaakcentować, że ustawodawczo był zatwierdzony „zawód” gospodyni domowej. 

Marta Panas-Goworska i Andrzej Goworski
ze swoją poprzednią książką o ZSRR
„Naukowcy spod czerwonej gwiazdy”.
   Prezydium Rady Najwyższej ZSRR w 1961 roku przyjęło ustawę „O nasileniu walki z osobami, które uchylają się od społecznego obowiązku pożytecznej pracy i prowadzą antyobywatelski, pasożytniczy sposób życia”. Zgodnie z tą ustawą ludzie, którzy nie pracowali więcej jak cztery miesiące w roku pociągani byli do odpowiedzialności karnej. Pozwolono nie pracować tylko gospodyniom domowym, które mają dzieci. Niezamężne i bezdzietne kobiety za pasożytnictwo karano. Czyli władza radziecka rozróżniała typ gospodyni domowej i typ kobiety – nieroba, która tylko siedzi w domu. Reżim wyznaczył społeczne role i sfery zastosowania aktywności kobiet, starał się narzucić kobietom pewny zestaw strategii zachowań, sformować nowe potrzeby, priorytety, smaki, budując pewną hierarchię wartości, norm, dozwolonych i oficjalnie zaakceptowanych praktyk pracy i czasu wolnego.

   Marta Panas-Goworska i Andrzej Goworski to małżeńsko-pisarski duet. Interesują się kulturą i historią krajów Europy Środkowo-Wschodniej oraz Rosji. Są przeświadczeni, że właśnie ta część świata jest najniezwyklejsza i najciekawsza ze wszystkich. Zadania w zgłębianiu historii są u nich dokładnie podzielone. Ona śledzi internacjonalistyczne związki między namiętnością a zbrodnią, on – podąża ścieżkami historii medycyny. Razem publikowali m.in. w „Tygodniku Powszechnym” „Nowej Europie Wschodniej”. Regularnie współpracują także z kwartalnikiem literacko-artystycznym „Akcent”.

Marta Panas-Goworska, Andrzej Goworski
„Grażdanin N. N. - życie codzienne w ZSRR”
ISBN: 978-83-0119-061-3
Liczba stron: 296
Okładka: Miękka
Wymiary: 145 x 205 mm

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz