Symboliczne przedmioty związane z III Rzeszą, mimo jej krótkiej historii, zapisały się trwale w świadomości wszystkich ludzi. Obraz nazistowskich Niemiec, jak żadnego innego reżimu w dziejach świata, dzięki elementom swojej propagandy wciąż jest doskonale rozpoznawalny, wywołując przy tym nieustającą grozę. Roger Moorhouse w książce „Trzecia Rzesza w 100 przedmiotach” kreśli obraz zbrodniczej machiny Hitlera poprzez poszczególne elementy, takie jak rzeczy, symbole, gesty i zachowania, które w czasie jej krótkiego istnienia budziły w jednych ludziach strach i trwogę, u innych zaś zrodziły niezdrową dumę i fascynację, które niestety trwają do dzisiaj…
Choć przetrwała tylko 12 lat, jej skutki odczuwalne są do dzisiaj na całym świecie. III Rzesza Hitlera mimo swojego upadku przetrwała w świadomości ludzi na całym świecie – nie tylko tych, którzy osobiście doświadczyli jej morderczych skutków. Nawet osoby nieinteresujące się w ogóle historią II wojny światowej bez trudu potrafią przypisać do hitlerowskiej III Rzeszy ogromną ilość obrazów, znaków i symboli. Swastyka, flaga czy nazistowskie pozdrowienie już zawsze kojarzyć się będą z czasem grozy i wojennego koszmaru. Nawet dziś, 74 lata po śmierci Adolfa Hitlera, wciąż są wykorzystywane przez skrajne grupy neonazistów przekonanych o swojej wyższości nad innymi ludźmi.
 |
| Adolf Hitler przemawiający podczas zjazdu NSDAP w roku 1933. Zloty partii narodowosocjalistycznej nacechowane były ogromną ilością symboli, których zadaniem było skuteczne oddziaływanie na zwykłych niemieckich obywateli. |
W Polsce, jak w żadnym innym kraju Europy, symbole III Rzeszy mają szczególne znacznie. Stały się częścią krwawej pamiątki po niszczycielskiej sile pragnącej raz na zawsze wymazać polskie państwo z kart historii. Niewiele narodów wycierpiało więcej z niemieckich rąk niż Polacy. Brutalna okupacja, prześladowania, segregacja rasowa i niemieckie obozy śmierci utworzone na naszym terytorium nie pozwalają dziś o sobie zapomnieć. I już nigdy nie pozwolą.
Inaczej rzecz miała się z postrzeganiem III Rzeszy przez ogromną liczbę Niemców żyjących w czasach istnienia hitlerowskich Niemiec. Reżim, który swój największy nacisk kładł na ideę narodowej jedności potrafił oczarować całe rzesze naiwnych ludzi, rozczarowanych wynikiem I wojny światowej, której rozstrzygnięcia uważali za oczywiste upokorzenie. Sprawiło to, że Niemcy zbyt łatwo dali się „zahipnotyzować” ideą „wielkich Niemiec”, które trwać miały 1000 lat. Dla nich symbole przed którymi drżała reszta Europy były czymś wyjątkowym. Niczym uwodzicielskie elementy świetlanej przyszłości miały zapewniać luksus i należny im dobrobyt. Monumentalne wystąpienia nazistowskich dygnitarzy i powiewające wszędzie flagi ze swastyką tworzyły dla Niemców niepowtarzalny nastrój, który wzbudzał w nich dumę i poczucie należnej im wyższości.
Dwa tak różne oblicza zbrodniczego reżimu stały się kanwą książki „Trzecia Rzesza w 100 przedmiotach”, w której brytyjski historyk i pisarz Roger Moorhouse postanowił przedstawić historię narodowosocjalistycznych Niemiec poprzez jej poszczególne elementy – od przedmiotów służących co codziennego, prywatnego użytku, poprzez odznaczenia wojenne i partyjne, do rozpoznawalnych gestów oraz rzeczy, które zwiastowały nieuchronny upadek Niemiec.
Moorhouse stanął przed nie lada trudnym zadaniem. Czy możliwe jest zebrać razem setkę przedmiotów, które w sposób interesujący i przejrzysty ukażą prawdziwy obraz III Rzeszy? Okazuje się, że tak. Pomysł, który mógł wydawać się dość karkołomny stał się doskonałym sposobem na przedstawienie różnych aspektów reżimu, który tak różnie oddziaływał na poszczególne narody. Dla jednych niosący nadzieję na lepsze jutro, dla innych stający się swoistą apokalipsą i końcem znanego im świata. Z jednej strony nadzieja, wiara i siła, z drugiej koszmar, zniszczenie i śmierć. Taka były III Rzesza i taka jest książka Moorhouse’a.
 |
| Charakterystyczna odznaka gestapo miała za zadanie podtrzymywać aurę grozy i tajemniczości otaczającej służbę Tajnej Policji Państwowej. |
Autor podjął próbę opowiedzenia historii hitlerowskiej III Rzeszy w nowy sposób – poprzez uważne przyjrzenie się przedmiotom i obiektom, od budynków po odznaczenia, stworzonym, wynalezionym, przyznanym w nagrodę, używanym lub z jakiegoś powodu porzuconym przez nazistowski reżim. Jego książka kreśli nie tylko dzieje społeczne, polityczne i wojskowe. Przedstawia także elementy hitlerowskiej propagandy, technikę oraz kulturę popularną. Daje to czytelnikom możliwość nieszablonowego spojrzenia na wielokrotnie poruszany temat, który często wydawać się może nadmiernie eksploatowany. Roger Moorhouse nie opowiada historii na nowo. Nie ma takich ambicji, co sam jasno podkreśla. On idzie o krok dalej niż większość publikacji poświęconych III Rzeszy – opowiada jej historię za pomocą przedmiotów, które ten reżim określały.
„Trzecia Rzesza w 100 przedmiotach” to nie tylko książka z gatunku literatury faktu, to przede wszystkim pięknie wydany i bogato ilustrowany album mający szansę stać się doskonałym prezentem lub ozdobą domowych bibliotek. Twarda oprawa i doskonałej jakości papier nadaje książce elegancki wygląd, który stał się znakiem rozpoznawczym pozycji wydawanych od lat przez wydawnictwo Znak Horyzont.
Oczywiste jest, że dobór setki przedmiotów związanych z III Rzeszą nie był dla autora łatwy i może być dla niektórych czytelników sprawą dyskusyjną. Niektóre osoby na pewno uznają, że część przedstawionych rzeczy znalazła się w książce niezasłużenie lub nieco „na siłę”, a innych przedmiotów brakuje. Jest to oczywiście subiektywny wybór autora i można się jedynie z nim zgodzić lub nie.
 |
| Swastyka była symbolem religijnym, obecnym w wielu kulturach i religiach. Niemcy całkowicie zmienili znaczenie tego symbolu , kojarzonego teraz niemal wyłącznie z Adolfem Hitlerem i III Rzeszą. |
Wszystkie rozdziały, każdy poświęcony osobnemu przedmiotowi, ułożone są głównie w porządku chronologicznym. Całość rozpoczyna zniszczone „zębem czasu” pudełko farb należące do Adolfa Hitlera z czasów, gdy młody Austriak marzył jeszcze o życiu artysty w Wiedniu, a kończy pusta ampułka po cyjanku użyta przez Hermana Göringa w norymberskim więzieniu, 15 października 1946 roku, tuż przed zaplanowaną egzekucją nazistowskich zbrodniarzy wojennych. Nie mogło również zabraknąć najbardziej upiornych symboli „tysiącletniej Rzeszy” takich jak brama z napisem „Arbeit macht Frei”, puszka Cyklonu B, oznaczenia więźniów kacetów, karta pracy robotnika przymusowego czy żółta gwiazda żydowska (Judenstern) – symbol rasowego upokorzenia i zapowiedź nadchodzącej apokalipsy narodu żydowskiego. Można się jedynie zastanawiać czy kalesony Rudolfa Hessa lub banknot z czasów hiperinflacji nie mogły zostać zastąpione przedmiotami znacznie bardziej symbolizującymi okrutny reżim.
Każdy przedmiot, oprócz znakomitymi ilustracjami, okraszony jest krótkim choć bardzo trafnie go opisującym tekstem, mającym za zadanie nie tylko opisać omawiane zagadnienie, ale również odtworzyć w miarę najpełniejszy kontekst i historyczne tło przedstawionego przedmiotu. Te wszystkie elementy sprawiają, że lektura „Trzecia Rzeszy w 100 przedmiotach” Rogera Moorhouse’a jest zarówno interesująca, jak i ogromnie emocjonalna – zwłaszcza, gdy czytelnicy zatrzymają się przy rozdziałach poświęconych najmroczniejszym rozdziałom książki.
Album Moorhousa’a pozwala spojrzeć na historię jednego z najbardziej morderczych reżimów w dziejach ludzkości z nieco innej perspektywy, do tej pory nie prezentowanej w takiej formie czytelnikom. Nadaje to tej pozycji swoistą formę unikatowości i wyjątkowości wśród innych książek na temat III Rzeszy, obecnych na naszym krajowym rynku wydawniczym. Staranne przygotowanie pod względem wizualnym i doskonała oprawa graficzna są dopełnieniem całości i sprawiają, że obok książki Rogera Moorhouse’a nie można przejść obojętnie. Historia stu symbolicznych przedmiotów, reprezentujących 12 mrocznych lat, które na zawsze odmieniły oblicze świata nie mogła się chyba doczekać lepszego albumu…
Roger Moorhouse
„Trzecia Rzesza w 100 przedmiotach”
ISBN: 978-83-240-5467-1
Liczba stron: 304
Okładka: Twarda
Wymiary: 170 x 240 mm
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz