Arnhem - Anthony Beevor

   Operacja Market Garden, przeprowadzona na terenie okupowanej przez Niemców Holandii, miała zakończyć II wojnę światową śmiałym uderzeniem wojsk alianckich z powietrza. Po przejęciu mostów na Renie droga do serca Trzeciej Rzeszy miała stanąć przed aliantami otworem. Nikt nie przypuszczał, że dla aliantów będzie to bolesna lekcja i klęska, która dała początek ostatniej ofensywie Hitlera w Ardenach. Wybitny brytyjski historyk Anthony Beevor w książce „Arnhem. Operacja Market Garden” przedstawia dramatyczną historię bitwy o holenderskie miasto, która od samego początku skazana była na niepowodzenie. 

    Największa operacja powietrznodesantowa przeprowadzona przez aliantów podczas II wojny światowej (17-26 września 1944 roku) na terenie okupowanej przez Niemców Holandii przeszła do historii pod nazwą „Operacja Market Garden”. Miała na celu rozdzielenie wojsk niemieckich i obejście od północy niemieckich umocnień obronnych, zwanych „linią Zygfryda”. Sukces tego planu miał dać aliantom możliwość wejścia do Zagłębia Ruhry, co z pewnością przyczyniłoby się do szybszego zakończenia krwawej wojny w Europie. Kluczowym aspektem było przejęcie mostów na Renie, zanim Niemcy zdążyliby je wysadzić.

Piechota niemiecka pod Arnhem.

 Operacja zaplanowana została przez marszałka Montgomery’ego, który stojąc na czele 21 Grupy Armii, prowadził wyścig z dowódcą amerykańskiej 3 Armii generałem George’em Pattonem o to, kto pierwszy dotrze do terenów przemysłowych III Rzeszy. Montgomery przekonał do tej operacji generała Dwighta Eisenhowera mimo wielkiego ryzyka jej przeprowadzenia. Aliantom udało się przejąć kontrolę nad pierwszymi mostami, ale ostatecznym rezultatem operacji była całkowita porażka, ponieważ nie zdobyto ostatniego mostu w Arnhem. Niemiecka kontrofensywa unicestwiła brytyjską Pierwszą Dywizję Powietrznodesantową i spowodowała większe straty od tych, które alianci ponieśli podczas lądowania w Normandii. Ich klęska uważana jest za ostatnie zwycięstwo taktyczne Trzeciej Rzeszy.

   Anthony Beevor – jeden z najpopularniejszych i najbardziej zasłużonych historyków okresu II wojny światowej – przedstawił w swojej nowej książce pasjonujący opis największej operacji powietrznodesantowej, a zarazem jednej z najboleśniejszych klęsk wojsk alianckich w starciu z hitlerowskimi Niemcami. Prezentując nie tylko znane, ale również niepublikowane nigdzie wcześniej źródła  z holenderskich, brytyjskich, amerykańskich, polskich i niemieckich archiwów, zrekonstruował niemal z aptekarską dokładnością tragiczną rzeczywistość tego dramatycznego starcia. Autor, dzięki swojemu porywającemu stylowi narracji pozwolił czytelnikom wniknąć głęboko w sam środek opisywanych przez siebie wydarzeń.

   Dzięki wykorzystaniu różnorodnych źródeł, pochodzących ze wszystkich stron zaangażowanych w działania wojenne w okupowanej Holandii, możliwe stało się spojrzenie na Operację Market Garden z wielu perspektyw – często bardzo różniących się od siebie. Różnice te widoczne są nie tylko w stosunku do stających naprzeciw siebie wrogów, ale przede wszystkim w stosunku do wojsk sprzymierzonych. Historię walk o mosty na Renie czytelnicy poznają z punktu widzenia nie tylko żołnierzy i ich dowódców, ale także od strony ludzi, którzy wycierpieli najwięcej – cywilów. Anthony Beevor poświęca im bowiem wiele miejsca i nie ucieka od odważnej krytyki tam, gdzie to konieczne – odnosząc się między innymi do kłótni wśród alianckich dowódców i do podejmowanych przez nich decyzji.

Generał brygady Stanisław Sosabowski,
organizator i dowódca 1 Samodzielnej
Brygady Spadochronowej, która bohatersko
walczyła w bitwie o Arnhem.

   Z oczywistych powodów Beevor poświęca wiele uwagi polskim wątkom. W sposób niezwykle obiektywny przedstawił rolę polskich oddziałów 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej generała Sosabowskiego oraz stosunków polskiego dowódcy z aliancką generalicją. Różne spojrzenia i odmienne zdania nie przeszkodziły polskim żołnierzom, wyszkolonym do wyswobodzenia własnej ojczyzny i zrzuconym nad Arnhem wbrew woli dowódcy, do zapisania chwalebnej karty w tym starciu. Mimo, że sytuacja po ich wylądowaniu okazała się dramatyczna, nasi bohaterowie wykazali się wielką odwagą i determinacją, ratując swoich brytyjskich kolegów przed nieuniknioną klęską. Nie przeszkodziło to jednak generałowi Montgomery’emu w wygłaszaniu oskarżeń w stosunku do Polaków, którzy posądzeni zostali o tchórzostwo i obarczeni winą za rezultat operacji. Anthony Beevor staje w obronie Polaków i przywraca im należny honor i szacunek.

    Brytyjski historyk opisał również wydarzenia wielu czytelnikom nieznane, związane z „Głodową Zimą 1944-45”, nazywaną również „Holenderskim głodem” – okrutną klęską głodu, jaka dotknęła okupowaną przez Rzeszę Niemiecką Holandię w okresie pomiędzy 01 października 1944 a 05 maja 1945. Głodowa zima dotknęła w różnym stopniu przeszło 4,5 miliona mieszkańców północnej i zachodniej Holandii. Z tego przynajmniej 200 tysięcy doznało poważnego, trwałego uszczerbku na zdrowiu a bezpośrednio z powodu zagłodzenia zmarło od 18 do 22 tysięcy ludzi.

    Pod względem wizualnym książka „Arnhem. Operacja Market Garden” Anthony’ego Beevora (Wydawnictwo Znak Horyzont) prezentuje się wyśmienicie. Dwie wkładki zdjęciowe, prezentujące ponad pół setki fotografii, stanowią bardzo dobrą ilustracje opisywanych wydarzeń. Atutem jest także umieszczenie w książce 12 map pozwalającym czytelnikom na lepsze rozeznanie i zrozumienie prezentowanych starć. To nie wszystko na co mogą liczyć czytelnicy polskiego wydania – do ich dyspozycji jest także dobrze opracowany słownik trudnych pojęć zawartych w tekście oraz wspólna tabela stopni wojskowych, zestawiająca ze sobą stopnie amerykańskie, brytyjskie oraz niemieckie (Wehrmacht i Waffen-SS) i ich polskie odpowiedniki. 

   Książka Anthony’ego Beevora jest bez wątpienia najlepszą na naszym rynku wydawniczym monografią poświęconą Operacji Market Garden, której największą zaletą jest na pewno jej obiektywność i szerokie spojrzenie na opisywane wydarzenia.

Anthony Beevor

„Arnhem. Operacja Market Garden”

Wydawnictwo Znak Horyzont, 2018

ISBN: 978-83-240-5465-7

Liczba stron: 592

Okładka: Twarda

Wymiary: 160 x 240 mm